مدیریت بحران و مدیریت استراتژیک در دهههای گذشته به صورت موازی و جدا از هم گسترش یافتند. اخیراً چندین محقق تلاش کردند تا جنبههای مشترک این دو رشته را بررسی و بین آنها یک ارتباط قطعی شناسایی کنند. به هر جهت، شناسایی ماهیت دقیق این ارتباط در ابتدای راه خود قرار دارد و با عمومیتی که الگوی فرایند مدیریت استراتژیک یافت بسیاری از محققان و طرفداران مدیریت استراتژیک به این ارتباط اعتقاد پیدا نکردهاند.
هدف مقاله این است که نشان دهد چگونه تلفیق دیدگاه مدیریت بحران در فرایند مدیریت استراتژیک میتواند به سازمان یک قابلیت تدافعی برای پیشگیری و مقابله با بحران و نیز یادگیری از اثرات بحران بعد از وقوع آن، ببخشد. این قابلیت در فرایند مدیریت استراتژیک، تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است بلکه این فرایند بر استراتژیهایی که سازمان برای مواجه با محیط رقابتی امروزی نیاز دارد، تأکید میکند.
این مقاله با بحثی در مورد اهمیت و ضرورت تلفیق دیدگاه مدیریت بحران و فرایند مدیریت استراتژیک شروع میشود. مروری دارد بر دیدگاههای سنتی به فرایند مدیریت استراتژیک، سپس تفاوتها و شباهتهای مدیریت بحران و مدیریت استراتژیک را مطرح میکند. در ادامه، الگویی عمومی از فرایند مدیریت بحران نشان داده میشود و بعد از آن نحوه ترکیب شدن این دو دیدگاه را تشریح ودر خاتمه و در قسمت نتیجه گیری، الگویی از فرایند مدیریت استراتژیک یکپارچه ارائه میکند.
موضوع اصلی فرایند برنامهریزی استراتژیک در خصوص طراحی استراتژیهای رقابتی است که شرکت را قادر میسازد تا یک موقعیت مناسب در محیط صنعت و برای مواجهه با سایر سازمانها، پیدا کند. و نیز در جهت شناسایی موقعیتی است که شرکت میخواهد در آینده به طرف آن حرکت کند.
این دیدگاه تهاجمی و پیش نگر، مسائل بالقوهای را که میتواند باعث ایجاد مشکلاتی در سازمان شود نادیده میگیرد. با وجود موفقیتهایی که استراتژیهای برنامهریزی شده برای سازمان به ارمغان میآورند بسیاری از شرکتها توجه کافی به موضوعات زیر ندارند:
کپی برداری سریع محصولات توسط رقبا، فرایندهای تکنولوژیک که برای بدترین اوضاع، سناریوسازی نشده باشند و قرار گرفتن شرکت در موقعیتی که وجهه عمومی خود را از دست بدهد. فرایند مدیریت استراتژیک، استراتژیهایی را حاصل میکند که از طریق آن سازمان بتواند در بازار رقابتی به فعالیت پردازد ولی توجه کافی به اقدامات مناسب در مقابل بحرانهای غیرقابل انتظار و نامطلوب ندارد.
وقوع این بحرانها میتواند موفقیت سازمان در بازار را به خطر بیاندازد طوری که سازمان با هزینههای بسیار زیاد مواجه شود، شهرت و معروفیت خود را از دست بدهد و نهایتاً حیات آن مورد تهدید قرار گیرد. پتانسیل وقوع چنین پیامدهایی میتواند مشوق اصلی برای مدیران باشد تا اعتقاد پیدا کنند که بین مدیریت استراتژیک و مدیریت بحران ارتباط نزدیک وجود دارد. تلفیق فرایند مدیریت استراتژیک و دیدگاه مدیریت بحران میتواند آسیب پذیری فرایند مدیریت استراتژیک را به طرز چشمگیری کاهش دهد.
فرایند مدیریت استراتژیک
الگوی فرایند مدیریت استراتژیک از سه جزء اصلی تشکیل شده است: صورتبندی استراتژی، اجرای استراتژی، و ارزیابی استراتژی. از دیدگاه صاحبنظرانی مانند شولز و جانسون این سه جزء در یک بستر از کنترل استراتژیک قرار میگیرند. به عبارت دیگر کنترل استراتژیک در زمینه قرار دارد.
در مرحله صورتبندی استراتژی، جهتگیری کلی سازمان در آینده مشخص میشود و به موضوع برنامهریزی توجه ویژهای میشود. در این مرحله فرصتها و تهدیدهای محیطی، نقاط قوت و ضعف داخلی، چشم انداز و مأموریت سازمان و نیز اهداف بلندمدت سازمان تعیین میشوند و سپس، استراتژی مناسب برای سازمان انتخاب میشود.
اجرای استراتژی همراه است با تعیین هدفهای سالانه، تدوین سیاستها، تخصیص منابع، تغییر ساختار کنونی سازمان، تجدید ساختار و مهندسی مجدد، تجدیدنظر در پاداش و برنامههای انگیزشی، کاهش دادن مقاومتهایی که در برابر تغییرات ایجاد میشود، وفق دادن مدیران با استراتژی، تقویت فرهنگی که پشتیبان استراتژی باشد، تطبیق فرایندهای عملیاتی با استراتژی، تشکیل واحد منابع انسانی اثربخش و در صورت لزوم، کاهش دادن نیروی انسانی. اگر در اجرای استراتژی وضع به گونهای باشد که سازمان ناگزیر شود در مسیری بسیار جدید گام بردارد تغییر مدیریت بسیار ضروری است.
ارزیابی استراتژی شامل گرفتن بازخورد و بازنگری در عملکرد است تا اجرای برنامهها و استراتژیهای اتخاذ شده به خوبی صورت گیرد و سازمان به نتایج مورد نظر برسد. براساس اطلاعات به دست آمده از ارزیابی اجرای استراتژی، میتوان مسائل و مشکلات سر راه را حل کرد و اقدامات اصلاحی مناسب انجام داد.
اخیراً تئوریهایی مطرح شده است که در آن کنترل استراتژیک بر رویکرد آینده نگر جهت کنترل استراتژیهایی که برای حرکت به سوی آیندهای موفق، انتخاب شده اند، تاکید دارد. همچنین فرایند کنترل استراتژیک به خصوص کنترلهای هشداردهنده در الگوی مدیریت بحران، برای کنترل وقایع غیرقابل پیش بینی و ناگهانی، به سازمانها ارائه شده است.
Hossein Motie
Born: June 22, 1975
Graduated in English Translation Course
Member of Writers' house - Ministry of Culture and Islamic Guidance of Iran
CEO of BOOKTAB PUBLICATION
Author, Editor and Translator
He began his cultural activities in a book publishing & cultural center from the beginning of the academic year 1994.
From October 1994 to July 2005, he has been involved in publishing books in the fields of Classical Persian Literature, General Psychology, Social Sciences, and Public Books. Alongside his studies and work, he has also been translating world-class authors' books into the fields of psychology and social sciences as well as classic English novels. He has written several books in the field of public books, based on his study and research experiences.
At the end of July 2005, he obtained his publishing license under the title "BOOKTAB PUBLICATION" and thus officially entered the field of cultural and publishing activities. Thus he collected all his translation and authoring works and published them with his own publishing brand. During the following years, however, he collaborated closely with publishers and other cultural centers and published several works under the titles of those publications.
Since 2005, over 75 titles of his works and translations have been published by BOOKTAB PUBLICATION and several other publishers. He is currently translating three titles of early 21st century classic novels.
حسین مطیع
متولد اول تیر 1354
دانش آموخته رشته مترجمی زبان انگلیسی
عضو سرای اهل قلم- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران
مدیر مسئول انتشارات بوکتاب
نویسنده، ویراستار و مترجم کتاب
شروع فعالیتهای فرهنگی ایشان از اوایل سال تحصیلی 1373 هجری شمسی در یک مرکز فرهنگی انتشاراتی کتاب بوده و همزمان در همان سال در رشته مترجمی زبان انگلیسی وارد دانشگاه شده و مشغول به تحصیل شدند.
از مهر ماه 1373 تا تیر ماه 1384 فعالیتهای ایشان در چاپ و نشر کتاب در حوزه های ادبیات کلاسیک فارسی، روانشناسی عمومی، علوم اجتماعی و حوزه کتابهای عمومی بوده است. در طی این سالها همزمان در کنار کار و تحصیل، ایشان همچنین مشغول به ترجمه کتابهای نویسندگان مطرح جهان در رشته های روانشناسی و علوم اجتماعی و همچنین رمانهای کلاسیک انگلیسی بوده است. ایشان با توجه به تجارب مطالعاتی و تحقیقاتی خویش چندین عنوان کتاب در حوزه کتابهای عمومی تالیف کرده اند.
در اواخر تیرماه سال 1384 ایشان موفق به دریافت مجوز انتشاراتی خویش تحت عنوان " انتشارات بوکتاب" شده و بدین ترتیب رسمأ وارد عرصه فعالیتهای فرهنگی و انتشاراتی شدند. بدین ترتیب کلیه آثار ترجمه و تالیفی خویش را گردآوری کرده و با برند انتشاراتی خویش به چاپ رساندند. البته در طی سالهای بعد از آن ایشان همکاریهای نزدیک با ناشرین و مراکز فرهنگی دیگر نیز داشته اند و آثاری چند تحت عناوین آن انتشارات به چاپ رسانده اند.
از سال 1384 تاکنون بالغ بر 75 عنوان از آثار و ترجمه های ایشان تا کنون توسط انتشارات بوکتاب و چندین ناشر دیگر به چاپ رسیده است. در حال حاظر نیز ایشان مشغول ترجمه 3 عنوان کتاب از رمانهای کلاسیک اوایل قرن 21 میلادی هستند.