THIÊN NGA ĐEN - XÁC SUẤT CỰC NHỎ, TÁC ĐỘNG CỰC LỚN

Trước khi khám phá ra thiên nga đen tồn tại trên đời (ở Úc), người ta vẫn tin rằng tất cả chim thiên nga trên đời đều có màu trắng. Phát hiện bất ngờ này đã thay đổi toàn bộ thế giới quan của nhân loại (về thiên nga).

Chúng ta không biết rất nhiều thứ nhưng lại hành động như thể mình có khả năng dự đoán được mọi điều. Và trong cuốn sách này, tác giả Nassim Nicholas Taleb đã đi sâu vào khai thác những sai lầm của tư tưởng cố hữu ấy. Theo ông, “thiên nga đen” là một biến cố tưởng chừng như không thể xảy ra với ba đặc điểm chính: không thể dự đoán, có tác động nặng nề và sau khi nó xảy ra, người ta lại dựng lên một lời giải thích để khiến nó trở nên ít ngẫu nhiên hơn, dễ dự đoán hơn so với bản chất thật của nó. Thành công đáng kinh ngạc của Facebook có thể được coi là một “thiên nga đen”, việc nước Anh rời khỏi Liên minh châu Âu cũng là một “thiên nga đen”. Thiên nga đen luôn ẩn hiện trong mọi mặt của cuộc sống với những tác động khó lường, theo cả hướng tiêu cực và tích cực.

Tinh tế, táo bạo nhưng không kém phần thú vị, Thiên Nga Đen chắc chắn là 1 trong những cuốn sách phát triển tư duy không thể bỏ qua cho những ai đam mê hiểu biết. Và cuốn sách này, bản thân nó cũng chính là một thiên nga đen…

Nội dung bản cập nhật: Ở bản đầu tiên tác giả vẫn còn nhiều ý nữa chưa được triển khai hết, sau 3 năm nghiền ngẫm những gì viết ra, tác giả quyết định viết thêm phần cập nhật để làm sáng tỏ một số điểm xoay quanh vấn đề về sự mong manh trong nhận thức của con người.

Cụ thể gồm các bài/mục:

“Tiểu luận cuối sách”: Luận bàn về sự vững chãi và mong manh, những suy ngẫm mang tính thực nghiệm và triết học sâu sắc hơn.

Cuốn sách dành cho:

- Bất cứ ai quan tâm đến sự ngẫu nhiên

- Bất cứ ai quan tâm đến cách thế giới này vận hành

- Bất cứ ai quan đến cách giảm thiểu rủi ro, hay làm công việc phân tích các xu hướng

TA HỌC ĐƯỢC GÌ TỪ THIÊN NGA ĐEN?

Bài học thứ nhất: các biến cố "thiên nga đen" thay đổi đáng kể thực tại của những người không biết rằng chúng sắp xảy đến.

Nassim Taleb gọi một sự kiện là "thiên nga đen" khi nó không thể đoán trước, không phải vì sự ngẫu nhiên, mà vì tầm nhìn hạn hẹp của chúng ta về những điều có thể xảy ra.

Hậu quả là, những người có ít nhận thức nhất về "thiên nga đen", sẽ là người bị ảnh hưởng nhiều nhất từ những hậu quả thảm khốc của nó.

Ví như cuộc tấn công ngày 11/9 vào tòa tháp đôi tại Mỹ, cuộc khủng hoảng tài chính 2008 hoặc hay sóng thần Sumatra ở Indonesia khiến 230.000 người chết vào năm 2004. Nếu biết trước những sự kiện này sẽ xảy đến, bạn sẽ không bị sốc hay ngạc nhiên. Tuy nhiên trong một số trường hợp, "thiên nga đen" chỉ là nỗi bi kịch của một cá nhân.

Bài học thứ 2: Đừng dùng quá khứ để giải thích tương lai.

Một trong những hành vi sai lầm nhất của con người là xu hướng dự đoán những gì sẽ xảy ra trong tương lai bằng cách lấy quá khứ làm lời giải thích. Dựa trên những điều chúng ta có thể chắc chắn - những gì đã xảy ra trong cuộc sống từ quá khứ - chúng ta thêu dệt một câu chuyện có ý nghĩa và mong đợi rằng tương lai sẽ đi theo chiều hướng tương tự.

Những nạn nhân trong cuộc khủng hoảng tài chính cũng mắc sai lầm như vậy – họ tin rằng thị trường sẽ tăng mãi, vì nó vẫn tăng trưởng trong nhiều năm trước đó. Và khi thị trường đột ngột lao dốc, thì ai nấy đều ngạc nhiên tột độ.

Bài học thứ 3: Cố gắng đánh giá rủi ro trong thế giới thực giống như khi chơi trò chơi có thể đưa bạn đến những lựa chọn sai lầm.

Trong cuốn Thiên Nga Đen, Taleb còn mô tả về "ludic fallacy", hay việc "áp dụng sai lý thuyết trò chơi vào tình huống trong đời thực".

Khi phải đối mặt với nhiệm vụ đánh giá rủi ro trong thế giới thực, chúng ta thường cố gắng tưởng tượng rủi ro như một trò chơi, nơi có những quy tắc và xác suất mà chúng ta có thể xác định trước, rồi dựa vào đó để thể đưa ra quyết định đúng.

Ngoài ra, Thiên Nga Đen là cuốn sách bao quát nhiều chủ đề: từ hiện tượng kẻ thắng lấy hết, tác động của sự tình cờ, sự bất lực của đường cong hình chuông Gauss đối với hầu hết mọi điều, các khái niệm về tính thang bậc, vô số những bất định xảy ra trên thế giới, đặc biệt là thế giới hiện đại nơi thông tin di chuyển với tốc độ chóng mặt, cho đến những ý tưởng sai lầm về khả năng dự đoán tương lai của con người. Và quan trọng hơn hết, tất cả những ý tưởng này đã được tác giả khéo léo xâu chuỗi thành một lý thuyết chung, giúp ta nhận ra được vốn kiến thức ít ỏi của mình.

Khái niệm "thiên nga đen" đã ăn sâu vào ý thức con người, đặc biệt là giới đầu tư và thống trị thị trường tài chính suốt hơn một thập kỷ qua khi quyển sách Thiên Nga Đen của Nassim Taleb xuất bản năm 2007. Trong cuốn sách này, Taleb chỉ ra rằng nhà đầu tư thường bỏ qua nguy cơ thị trường biến động mạnh, đặc biệt trong suốt thời gian dài kinh tế phát triển ổn định. Chính bởi vậy, ngay khi một cuộc khủng hoảng tài chính vô cùng lớn diễn ra vào năm 2007, cuốn sách Thiên Nga Đen đã nhận được nhiều sự chú ý bởi những tiên đoán đã được tác giả nêu lên trong đó.

Hiện nay, cuốn sách Thiên Nga Đen đã bán được 1,5 triệu bản, được dịch ra 27 thứ tiếng, nằm trong top sách bán chạy của tạp chí New York Times trong 16 tuần liên tiếp. Ngoài ra, cuốn sách còn được tạp chí The Times bình chọn là một trong những cuốn sách gây ảnh hưởng nhất trong vòng 60 năm qua.

Tinh tế, choáng ngợp và mang tính khái quát cao, Thiên Nga Đen sẽ thay đổi cách nhìn của bạn về thế giới.

TÁC GIẢ: NASSIM NICHOLAS TALEB

Giáo sư Nassim Taleb, chuyên gia dự báo khủng hoảng kinh tế - cha đẻ của lý thuyết "thiên nga đen"

Nassim Nicholas Taleb sinh năm 1960 tại Liban, là một nhà viết tiểu luận, học giả, nhà thống kê. Ông còn là một trong những nhà kinh tế học, nhà tư tưởng hiện đại với rất nhiều công trình được đánh giá cao, như cuốn "Fooled by Randomness" (Trò đùa của sự ngẫu nhiên) hay "Antifragile" (Khả năng cải thiện nghịch cảnh). Nhiều bài viết khác của ông đã được đăng trong các tạp chí và tập san nổi tiếng. Taleb là giáo sư ưu tú chuyên về quản trị rủi ro tại Viện Kỹ thuật Bách Khoa, Đại học New York.